वचनासंबंधी विशेष गोष्टी

नामांच्या तीन प्रकारांपैकी सामान्यनामांची अनेकवचने होतात. विशेषनामांची व भाववाचक नामांची अनेकवचने होत नाहीत.

Ø कधी कधी व्यक्ती एक असूनही त्या व्यक्तीबद्दल आदर दाखविण्यासाठी आपण त्या व्यक्तीबद्दल अनेकवचनी            प्रयोग करतो.

उदाहरणार्थ १  गुरुजी आताच शाळेत आले.

             २.मुख्यमंत्री शाळेस भेट देणार आहेत.

अशा वेळी त्यास आदरार्थी अनेकवचन किंवा आदरार्थी बहुवचन म्हणतात. असा आदर दाखविण्यासाठी राव, जी, पंत, साहेब, महाराज यासारखे शब्द जोडतात.

उदाहरणार्थ गोविंदराव, विष्णुपंत, गोखलेसाहेब इत्यादी.

Ø स्त्रियांच्या नावासमोर बाई, ताई, माई, आई, काकू इत्यादी शब्द येतात.

              उदाहरणार्थ – राधाबाई, शांताबाई, जानकीकाकू इत्यादी

Ø काही नामे नेहमी अनेकवचनी आढळतात.

              उदाहरणार्थ – डोहाळे, कांजिण्या, शहारे, क्लेश, हाल, रोमांच इत्यादी.

Ø विपुलता दाखविण्यासाठी काही शब्दांचे एकवचन वापरतात.

            उदाहरणार्थ १. यंदा-खुप आंबा पिकला, २. शेटजींच्या जवळ खूप पैसा आहे,

                           ३. पंढरपुरात यंदा लाख माणूस जमले होते.

Ø जोडपे, त्रिकुट, आठवडा, पंचक, डझन, शत, सहस्त्र, लक्ष, कोटी या शब्दांमधून अनेकत्वाचा बोध होतो, तरीही         तेवढ्या संख्येचा एक गट मानून ते एकवचनी वापरले जातात.

Ø अनेक गट मानले तर मात्र अनेकवचनी वापरतात. तसेच ढीग, रास, समिती, मंडळ, सैन्य वगेरे शब्दांतील समूह हा एकच मानला जात असल्यामुळे ती एकवचनी ठरतात. मात्र समूह अनेकवचनी मानले तर ते अनेकवचनी ठरतात

Ø अधिक सलगी किंवा जवळीक दाखवायची असेल तेव्हा मोठ्या व्यक्तींबाबतही एकवचन वापरण्यात येते.

उदाहरणार्थ – १. दादा शाळेतून आला. २ वाहिनी उदया येणार आहे 

                  ३ दादा गावाला गेला 

‘आ’ कारान्त पुल्लिंगी नामाचे अनेक वचन ‘ए’ कारान्त होते. – आंबा – आंबे

‘आ’ कारान्त शिवाय इतर सर्व पुल्लिंगी नामाचे रुपे दोन्ही वचनात सारखीच असतात. लाडू – लाडू

‘अ’ कारान्त स्त्रीलिंगी नामाचे अनेकवचन केव्हा ‘आ’ कारान्त तर केव्हा ‘ई’ कारान्त होते.वेळ – वेळा

‘आ’ कारान्त स्त्रीलिंगी तत्सम नामांचे अनेकवचन एक वचनासारखेच असते.

    उदा – भाषा

‘ई’ कारान्त स्त्रीलिंगी नामाचे अनेक वचन ‘या’ कारान्त होते.नदी – उदा– नद्या

‘ऊ’ कारान्त स्त्रीलिंगी अनेक वचन ‘वा’ कारान्त होते.ऊ – उदा– ऊवा

काही नामे नेहमी अनेकवचनी आढळतात. त्यांचे एकवचन होत नाही.

उदाहरण कांजीन्या डोहाळे कोरा क्लेश हाल रोमांच .